در فضای اینترنت ،افراد به دور از محدودیتهاى روانشناسانه و فیزیکى و سیاسى، قادر به تعامل هستند و با استفاده از ابزارهاى این فضا مىتوانند مطالب و اطلاعات خویش را تولید و اشاعه دهند.
فضاى سایبر - در معنا - به مجموعه هایى از ارتباطات درونى انسانها از طریق کامپیوتر و مسائل مخابراتى، بدون در نظر گرفتن جغرافیاى فیزیکى گفته مىشود. یک سیستم آنلاین، نمونه هاى از فضاى سایبر است که کاربران آن مىتوانند از طریق ایمیل با یکدیگر ارتباط بر قرارکنند. در فضاى سایبر، حضور فراتر از شبکه جهانى وب، یا حتى اینترنت است و از انواع ابزارها و امکانات رایانه هاى و مخابراتى استفاده مى شود.
علاوه براین، در فضاى سایبر با تک تک مخاطبان ارتباط دوسویه و تعاملى برقرار شده و به محتوا بیش از سایر موارد اهمیت داده مىشود؛ چرا که فضاى سایبر اطلاعات محور مىباشد. فضاى سایبر، پدیده جدید دنیاى ارتباطات است که علاوه بر مزایاى آن، با خود، ابزار گوناگونى براى ارتباط، تعامل، تبادل فرهنگى، یا تهاجم فرهنگى و سیطره فرهنگى به همراه آورده و زمینهاى مهم براى جنگ نرم مى باشد.
تشکیل گروه هاى سیاسى در اینترنت، جاسوسى اینترنتى، تشکیل اجتماعات مجازى، شکل دادن به نافرمانى هاى مدنى، دموکراسى دیجیتالى، افکارسازى از طریق اینترنت، نفوذ و خرابکارى اینترنتى، مبارزه با کنترل خبرى حکومتها از طریق اینترنت و کسب اطلاعات از سیستم هاى اجتماعى و سیاسى از طریق اینترنت،مسدود نمودن سایتهاى اینترنتى، فیلترینگ سایتها، رفراندوم اینترنتى، ایجاد گروه هاى سیاسى مجازى، انتقال مستقیم اندیشه ها و دیدگاههاى جریان معاند به داخل، ایجاد گروههاى فشار و ذى نفوذ مجازى، کارکردهاى مشروعیتى، ایجاد مطالبات جدید سیاسى، افزایش ضریب نفوذ جریانهاى معاند با انقلاب، افزایش همگرایى گروه هاى داخلى و خارجى همفکر، کاهش نفوذ رسانه هاى ملى و داخلى و گسترش شایعه و خرافات، برخى از راهکارها و تکنیکهایى هستند که با استفاده از شبکه هاى اجتماعى براى جنگ نرم علیه کشورمان بوسیله ایالات متحده آمریکا بکار گرفته شدهاند.
بطورکلى، ایالات متحده آمریکا مى کوشد تا با استفاده از راهکارهاى فوق و کاربرد دیپلماسى، تبلیغات، مبارزات روانشناسى، انهدام و ترور شخصیتى، سیاسى و تهاجم فرهنگى، جنگ نرم جدیدى را علیه کشورمان شکل دهد. براى بررسى نقش فضاى سایبر در جنگ نرم ایالات متحده آمریکا علیه کشورمان، به بررسى مختصر برخى از راهکارهاى فوق مىپردازیم:
1. تشکیل گروه هاى سیاسى بر روى اینترنت با استفاده از شبکه هاى اجتماعى مجازى: ایجاد گروهاى سیاسى اینترنتى، که گروههایى هستند که یا به ظاهر وابسته به نهاد یا گروه سیاسى خاصى نیستند یا این موضوع را پنهان کرده اند، از روشهاى فعالیت ایالات متحده آمریکا بر ضد کشورمان محسوب مىشود.
برخى از روزنتهاى برجسته وابسته به این گروه ها، داراى گرایشات آشکار ضد نظام بوده و مجموعهاى از فعالیتهاى تخریب گرایانه علیه سیستم سیاسى ایران را هدایت و رهبرى مىکنند. همچنین بخش اعظم گروهک هاى اپوزیسیون مقیم خارج به دلیل فقدان هرگونه ابزار ارتباطى براى برقرارى ارتباط با مردم ایران، از اینترنت به عنوان مهمترین وسیله ارتباط با داخل ایران استفاده مىکنند.
2. نشت اطلاعات: استفاده از تکنیک نشت اطلاعات، به خصوص اطلاعات محرمانه و سرى ایران در فضاى سایبر، یکى دیگر از روشهاى مقابله دشمنان نظام با سیاستهاى رسمى کشورمان مىباشد. در آبان ماه سال 88 نشت، اطلاعات محرمانه نظامى ایران بر روى سایتهاى اینترنتى آمریکایى و تلاش براى جذب جاسوسان فارسى زبان از سوى رژیم صهیونیستى، از جمله اقدامات انجام شده در این راستا بوده است.
در این ماه اعلام شد که برخى اطلاعات سرى مربوط به موشکهاى ایران، از جمله موشک حوت برروى اینترنت قرار گرفته است. همچنین اعلام شد، که سرویس اطلاعاتى شین بت اسرائیل آگهى غیرمعمولى را در روزنامه ها چاپ کرده و در جستوجوى فارسى زبانهاست تا آنها را به عنوان جاسوس آموزش دهد.
3. جاسوسى اینترنتى: جاسوسى اینترنتى، دیگر راهکار مقابله با کشورمان بوسیله ایالات متحده آمریکا مىباشد. این پدیده، عموما به صورت کسب اطلاعات از طریق برنامه هایى معرفى مىشود، که از راه نصب نرم افزارها و یا حین گردش افراد در محیط وب، وارد کامپیوتر شخصى آنها شده و تا زمانى که کاربر به شبکه جهانى وصل است، اطلاعاتى را که روى هارد دیسک او ذخیره شده است براى پایگاه هاى مطلوب خویش مى فرستند. اما این فقط یکى از انواع جاسوسى الکترونیکى است.
جاسوسى اینترنتى، همانند جاسوسى سنتى بسیار خطرناک و یکى از روشهاى براندازى نرم است. جرالد نیرو، جامعهشناس متخصص در رفتارهاى بشرى، در مورد جاسوسى اینترنتى مىگوید: این شبکه در مه سال 2001 کشف شد و عبارت است از مجموعه شبکه هایى که توسط روانشناسان اسرائیل اداره مىشود و ماموریت آنها جذب جوانان کشورهاى جهان سوم مىباشد.
در این شیوه، سعى بر آن است که از افراد مخالف با حکومت خود و یا افراد عادى استفاده شود که گرایش هاى سیاسى ندارند، اما قادرند اطلاعات خوبى درباره اماکن و اوضاع ارائه دهند. انتشار پیام استخدام جاسوس اینترنتى بوسیله اسراییل و آمریکا براى مقابله با جمهورى اسلامى ایران از موارد این مساله است.
»فارسى صحبت مىکنى؟ اسراییل تو را مىخواهد«. تیتر امروز روزنامه هاآرتس است. این روزنامه نوشت: »سرویس اطلاعاتى شین بت اسرائیل آگهى غیرمعمولى را در روزنامه ها چاپ کرده و در جستوجوى فارسى زبان ها است تا آنها را به عنوان جاسوس آموزش دهد«. به گزارش پرس.تى.وى بیروت، روزنامه اسرائیلى هاآرتس نوشت: »به نظر مى رسد که سرویس اطلاعاتى شین بت، هدف خود را یافتن افراد فارسى زبان براى خنثى سازى نفوذ ایران در میان اسرائیلى ها قرار داده است«.
4. نافرمانى مدنى الکترونیک: نافرمانى مدنى الکترونیک، که اعتراضات را از خیابانها به فضاى مجازى مى کشاند، یکى دیگر از روشهاى ایالات متحده آمریکا براى مقابله با ایران است.تظاهرات مجازى، نفوذ به سایتهاى پربیننده و درج تصاویر، خبرها و مطالب سیاسى علیه حکومت و استفاده از بمب هاى جستجوگر، از مهمترین روشهاى نافرمانى مدنى الکترونیکى است که براى اولین بار توسط گروهى با نام گروه هنر انتقادى در سال 1994 و در کتابى تحت عنوان »اختلال الکترونیک« مطرح شد.
بخشى از اهداف نافرمانى مدنى الکترونیک مبارزه اطلاعاتى مردمى و یا مبارزه اطلاعاتى از پایین است که در این مبارزه، نه حکومت، بلکه مردم به طور مستقیم، به شکل دادن جریان اطلاعات در جهت مبارزه با حاکمیت و یا بیان اعتراض خود نسبت به معضلات اجتماعى و سیاسى مى پردازند. این مبارزه صرفا مبارزه بر اساس حروف در فضاى مجازى است، اما قدمى مؤثر و اصلى در جهت شکل گرفتن یک جریان اجتماعى و فشار بر هیئت حاکمه است.
5. دموکراسى دیجیتال: یکى دیگر از راهکارهاى ایالات متحده آمریکا براى برندازى نرم، ترویج دموکراسى با استفاده از ابزارهاى نوین تکنولوژىهاى دیجیتالى است، که دموکراسى دیجیتال نامیده مىشود. راهاندازى چندین مؤسسه تحقیقاتى و رسانه هاى؛ همچون خانه آزادى، واشنگتن پریزم، بنیاد دموکراسى براى ایران و حمایت از برخى وبسایتها و روزنت هاى موجود اینترنتى و سایر رسانه هاى ماهوارهاى نیز در دستور کار آمریکا قرار دارد.
»مرکز کمک بین المللى رسانه هاى« موسوم به سیما Center For (International Media Assistsnce CIMA)، از جمله سازمانهاى غیرانتفاعى آمریکایى است که هدف آن به ظاهر ترویج دموکراسى در جهان از طریق حمایت از رسانه هاى همسو است. این مرکز در زمینه ایجاد شبکه هاى رسانهاى و هدایت پژوهشهایى که در این مورد انجام مىشود و همچنین برگزارى نشستهایى با موضوع ضرورت نقش رسانه هاى آزاد و مستقل در برقرارى دموکراسى و براندازى نرم در جهان فعالیت مىکند.
منابع مالى این مرکز از سوى دولت آمریکا و براساس قانون مصوب سال 1983 تامین مىشود. به موجب این قانون، که در زمان ریاست جمهورى رونالد ریگان و در کنگره آمریکا تصویب شد، این کشور سالانه بودجه هاى را براى ترویج دموکراسى در جهان اختصاص مىدهد. در این میان وضعیت رسانه هاى ایران، از جمله موضوعاتى است که مورد توجه مرکز سیما است. کارشناسان، برایند فعالیتهاى چنین مراکزى را قانونى جلوه دادن و منطقى و دموکراتیک القا کردن فعالیتهاى رسانه هاى، علیه حکومتهاى ضدآمریکا و صهیونیسم ارزیابى مىکنند. ایالات متحده آمریکا با استفاده از شبکه هاى اجتماعى و روشهاى مذکور به ساماندهى اغتشاشات، نشر و گسترش شایعات براى مقابله بإ؛فف جمهورى اسلامى ایران مىپردازد.
6. جنگ فیلترى: یکى دیگر از شیوه هاى جنگ نرم آمریکا با استفاده از شبکه هاى مجازى، جنگ فیلترى است. با افزایش دامنه جنگ فیلترها، برخى سایت هاى اینترنتى، روشهاى جدیدى براى عبور از سد فیلترینگ را به کاربران آموزش مى دهند. در یکى از این روشها آمده است: فیلترشکن دائمى و با سرعت فوق العاده، داشته باشید. تنها چیزى که براى این فیلترشکن احتیاج دارید یک مقدار اندک هاست، یا همان فضاى اینترنتى است. کافى است فایل خاصى را دانلود کنید، بعد آن را از حالت زیپ درآورده و محتویاتش را داخل هاست خودتان بریزید. فیلترشکن تان آماده است.
7. تروریسم روانى، انتشار مطالبات قومى منطقهاى و افزایش تحریک پذیرى قومیتها: این روش، دیگر راهکار ایالات متحده آمریکا در جنگ نرم شبکه هاى با ایران است. خاصیت تاسیس سایتهاى قومى و راه اندازى وبلاگهاى منطقهاى و انتشار برخى مطالب تحریک آمیز در سایتهاى اینترنتى، قابلیت این رسانه و پدیده را براى دامن زدن به مباحث مناقشه برانگیز قومى بالا برده است.
برهمین اساس، ایالات متحده آمریکا مى کوشد تا با کاربرد شبکه هاى اجتماعى مجازى به مطالبات و تحرکات قومى دامن بزند، لذا مى کوشد تا با استفاده از سلاح هایى، همچون تبلیغات، شایعه سازى، دروغ پراکنى و تشویش اذهان عمومى و هدف قرار دادن نظام باورها، شالوده هاى فکرى و روح و روان مردم و با تلفیق هوشمندانه و هدفمند مسائل قومى با اهداف سیاسى و ایدئولوژیک خود به جنگ نرم با ایران بپردازد.براین اساس، ایالات متحده امریکا با دامن زدن به مطالبات قومى از طریق شبکه هاى اجتماعى مجازى، سعى در ایجاد ناامنى روانى در جامعه داشته و مى کوشد تا مسأله قومیتهاى ایرانى را به ابزار فریب و تنش ذهنى براى مردم ایران تبدیل نماید.
این اقدام ایالات متحده آمریکا مىتواند به گروههاى معاندى ، همچون جندالشیطان کمک نماید که با کاربرد شبکههاى مجازى در پى جلب افکار عمومى، جذب نیروها و کادر سیاسى - رزمى جدید، مشروعیتسازى، مظلوم نمایى، ارائه تصویر قوى، قدرتمند و اسطورهاى، تشدید احساس ناامنى در بین شهروندان، همراه با کاهش آستانه تحمل و بردبارى مردم، هراس افکنى و وحشتزایى، ذهنیت سازى و القاى مهارناپذیر بودن حملات برآمده و با کشاندن دولت ایران به بنبست امنیتى، به باجگیرى سیاسى و ضربه زدن به نظام سیاسى کشورمان بپردازند. بنابراین، همانطور که اشاره شد ایالات متحده آمریکا مى کوشد با کاربرد شبکه هاى اجتماعى مجازى با راهبرد بحرانزایى در درون و فشار از بیرون، به جنگ نرم با کشورمان بپردازد.
8. فرقه گرایى از طریق اینترنت و حمایت از اقلیتهاى مذهبى: یکى دیگر از روشهایى است که ایالات متحده آمریکا براى پیشبرد اهداف خود در ایران از آن سود مى جوید. به عنوان مثال مى توان به حمایت آمریکا از شبکه هایى؛ همانند انجمن نژاد پرستان بلک متال (ترویج نژاد پرستان ایرانى)، جنبش شیطان پرستان ایرانى، جنبش آریانیسم و .... اشاره نمود.
جمع بندى
امروزه، فراگیرى اینترنت و فنآورى هاى جدید ارتباطى و اطلاعاتى موجب ظهور فضاى مجازى در کنار جهان واقعى شده، که این امر معادلات و الگوهاى ارتباطات سنتى، تولید، انتقال و مصرف اطلاعات را به هم زده و موجب تغییر در آن شده است. چنین فضایى که به عنوان واقعیت مجازى یکپارچه درنظر گرفته مىشود، از ویژگى هایى؛ همچون بى مکانى، فرا زمان بودن، صنعتى بودن محض، عدم محدودیت به قوانین مدنى متکى بر دولتها و ملتها، از معرفت شناسى تغییر شکل یافته پسامدرن برخوردار بودن، قابل دسترسى بودن همزمان، روى فضا بودن و برخوردارى از فضاهاى فرهنگى، اعتقادى، اقتصادى، سیاسى و همینطور آزادى، از هویت بدنى و جنسى جدید برخوردار است.
در چنین فضایى، افراد به دور از محدودیتهاى روانشناسانه و فیزیکى و سیاسى، قادر به تعامل هستند و با استفاده از ابزارهاى این فضا مىتوانند مطالب و اطلاعات خویش را تولید و اشاعه دهند. علاوهبراین، دسترسى فزاینده به اینترنت، امکان بهره گیرى از تکنولوژى هاى مختلف کامپیوترى را براى تشویق به مشارکت و نزدیکى میان گروههاى گوناگون را براى مردم فراهم ساخته است. این همکارى مى تواند از طریق »شبکه هاى اجتماعى مجازى«(1) که تعامل اجتماعى مردم را تسهیل کرده و آنرا قادر به تماس بإ؛فف دوستان مى سازد، صورت پذیرد.
البته این امر با خود، ابزار گوناگونى جهت ارتباط، تعامل، تبادل فرهنگى، تهاجم فرهنگى و سیطره فرهنگى به همراه آورده و زمینه هاى مهم براى جنگ نرم مىباشد. ایالات متحده آمریکا با استفاده از قابلیتهاى فضاى سایبر در زمینه تولید آسان و ارزان مطلب همراه با استفاده از جاذبه هاى رنگین تلاش دارد تا به هویت هاى اجتماعى مخالف نظام جمهورى اسلامى ایران در فضاى سایبرشکل داده و با فراهم نمودن امکان زیست مستعار جنبش هاى اجتماعى مخالف در این فضا، به آنها این توانمندى را بدهد که با سوء استفاده از بحرانهاى اجتماعى، سیاسى و اقتصادى موجود در جامعه، به هویت جمعى مجازى مخالف با نظام شکل داده و با متقاعد نمودن پیروان خود، آنها را متناسب با اهداف خود در عرصه جنگ نرم بسیج نماید. این هویت هاى مجازى به علت عدم توانایى در زمینه نهادسازى سیاسى در جریان اعتراضات، فضاى سیاسى را از فرایند عقلانى خارج و با گسترش فضاى آشوب و شایعه و فراهم نمودن زمینه لازم براى شکل گیرى جهل عمومى، ماموریت خود در عرصه جنگ نرم را به انجام مى رسانند.